ATTENTION, CETTE PAGE EST EN COURS DE CONSTRUCTION !
- La préposition אַ
- La préposition אַ דאַנק
- La préposition אויס
- La préposition אויסער
- La préposition אויף
- La préposition אום
- La préposition אונטער
- La préposition איבער
- La préposition אין
- La préposition אָן
- La préposition אַנשטאָט
- La préposition אַנטקעגן / אַקעגן
- Le préposition אַרום
- La préposition ביז
- La préposition בײַ
- La préposition דורך
- La préposition הינטער
- La préposition וועגן
- La préposition זינט
- La préposition לויט
- La préposition לעבן
- La préposition לענג־אויס
- La préposition מיט
- La préposition נאָך
- La préposition נעבן
- La préposition פּאַזע
- La préposition פֿאַר
- La préposition פֿון
- La préposition צו
- La préposition צווישן
- La préposition צוליב
- La préposition צײַט
- La préposition קיין
- La préposition קעגן
La préposition אַ
Il ne s’agit pas de l’article indéfini mais d’une préposition qui signifie dans une distribution : par, à la
trois fois par jour | דרײַ מאָל אַ טאָג |
quatre euros le kilo | פֿיר אייראָס אַ קילאָ |
100 km à l’heure | הונדערט קילאָמעטער אַ שעה [שאָ] |
– devant un nombre, il signifie : environ
Cela coûte environ 15 euros | עס קאָסט אַ 15 אייראָס |
Il a payé environ 10 euros | ער האָט באַצאָלט אַ 10 אייראָס |
Elle était assise à environ 20 mètres de moi | זי איז געזעסן אַ 20 מעטער פֿון מיר |
La préposition אַ דאַנק
Elle signifie grâce à.
Je l’ai reçu grâce à toi. | איך האָב עס באַקומען אַ דאַנק דיר |
La préposition אויס
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אויסן
Elle est de moins en moins utilisée et souvent remplacée par פֿון
1. Signification de base : la provenance (sortant de, hors de, par, de) :
- lieu
La fumée sort de la cheminée | אויס דעם קוימען גייט אַ רויך |
Loin des yeux loin du cœur | אויס די אויגן אויס דעם האַרץ |
hors du chemin | אויסן וועג |
hors du droit chemin | אויסן גלײַכן וועג |
- matière (en)
en verre, en or | אויס גלאָז, אויס גאָלד |
2. Indique la cause (de, par) (devant les sentiments, même emploi que פֿאַר) :
Il tremblait de peur | אויס מורא האָט ער געציטערט |
Je le demande par curiosité | איך פֿרעג עס אויס נײַגעריקייט |
Il le fait par bonté | ער טוט עס אויס גוטסקייט |
La préposition אויסער
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אויסערן
1. Sens spatial (en dehors de)
En dehors de la ville | אויסער דער שטאָט |
Et au sens figuré :
Il est hors de lui | ער איז אויסער זיך |
2. Sens à part, sauf, hormis, en plus de
Dans ce cas, la préposition אויסער est synonyme de מחוץ, אַ חוץ
À part un lit il n’y avait rien dans la pièce | אויסער אַ בעט איז אין דעם צימער גאָרנישט געווען |
Hormis toi et ton frère personne n’est venu | אויסער דיר און דײַן ברודער איז קיינער נישט געקומען |
3. Locution adverbiale : אויסער דעם, en outre, par ailleurs
En outre je dois vous dire que… | אויסער דעם מוז איך אײַך זאָגן אַז |
La préposition אויף
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אויפֿן
Le plus souvent, elle se prononce [אַף].
1. Les différents sens (sur, dans, à)
a) Valeur spatiale
- Après les verbes de position, de mouvement (sur, dans, à)
être couché sur le lit | ליגן אויפֿן בעט |
une tache sur la chemise | אַ פֿלעק אויפֿן העמד |
marcher dans la rue | גיין אויף דער גאַס |
marcher sur la route | גיין אויפֿן וועג |
être suspendu au mur | הענגען אויף דער וואַנט |
habiter au 2e étage | וווינען אויפֿן 2טן שטאָק |
Expressions idiomatiques
Elle est allongée au soleil, pas à l’ombre | זי ליגט אויף דער זון, נישט אין שאָטן] |
avoir sur la langue | האָבן אויף דער צונג |
être sur des charbons ardents | שטיין / זיצן אויף הייסע קוילן |
- Être, se rendre à un évènement organisé :
se rendre à la foire | פֿאָרן אויף אַ יאַריד |
aller à un mariage / à un bal | גײַן אויף אַ חתונה [כאַ׳סענע] / אויף אַ באַל |
être invité à une fête / à un concert | זײַן אײַנגעלאַדן אויף יום־טובֿ [יאָנטעוו] / אויף אַ קאָנצערט |
- Indique une direction (à, vers)
aller à droite / à gauche (la préposition est facultative) | גיין (אויף) רעכטס / (אויף) לינקס |
aller vers l’est / l’ouest | פֿאָרן אויף מיזרח [מיזרעך] אויף מערבֿ [מײַרעוו] |
b) Valeur temporelle (pour, une occasion ou une durée déterminée)
Pour quand veux-tu ce travail ? Pour demain / pour la semaine prochaine. | אויף ווען ווילסטו די אַרבעט ? אויף מאָרגן / אויף איבער אַ וואָך |
Pour combien de temps est-elle partie ? Pour une semaine / pour dix jours. | אויף וויפֿל צײַט איז זי אַוועקגעפֿאָרן ? אויף אַוואָך / אויף צען טעג |
venir pour une minute / pour un instant | קומען אויף אַ מינוט / אויף אַ ווײַלע |
partir pour l’été | אַרויספֿאָרן אויף זומער |
un hôte pour shabbat | אַ גאַסט אויף שבת [שאַבעס] |
Pour quelques jours cela suffira. | אויף עטלעכע טעג וועט עס זײַן גענוג |
Expressions idiomatiques
sur ses vieux jours | אויף דער עלטער |
à terme (grossesse) | אויף דער צײַט |
le soir | אויף דער נאַכט |
c) Indique la manière dont une action est faite.
dire par plaisanterie / sérieusement | זאָגן אויף קאַטאָוועס / אויף ערנסט |
connaitre par cœur | קענען אויף אויסנווייניק |
dire à haute voix | זאָגן אויפֿן קול [קאָל] |
construire à la manière américaine | בויען אויפֿן אַמעריקאַנער אופֿן [אויפֿן] |
tenir à un cheveux | זיך האַלטן אויף אַ האָר |
d) devant une langue
אויף est plus souvent employé que אין :
Parler yiddish / traduire en yiddish | רעדן אויף ייִדיש / איבערזעצן אויף ייִדיש |
e) devant une maladie ou un organe malade :
De quoi est-il malade ? | אויף וואָס איז ער קראַנק |
Il est malade des yeux / du ventre / de tuberculose / du diabète. | ער איז קראַנק אויף די אויגן / אויפֿן בויך / אויף טובערקולאַז / אויף צוקער |
f) exprime l’intensité :
être très avare | זײַן קאַרג אויף אַ קאָפּיקע |
être riche à millions | זײַן רײַך אויף מיליאָנען |
effrayer à mort | איבערשרעקן אויף טויט |
Expressions idiomatiques
ne pas valoir un clou | טויגן אויף כּפּרות [קאַפּאָרעס] |
n’avoir nul besoin | דאַרפֿן אויף כּפּרות [קאַפּאָרעס] |
g) exprime un but, une intention : pour /contre
Prier (demander) pour une bonne année / pluie. | בעטן אויף אַ גוט יאָר / אויף אַ רעגן |
étudier (pour devenir) médecin | שטודירן אויף אַ דאָקטער |
échanger des dollars contre des francs | אויסבײַטן דאָלאַרן אויף פֿראַנקען |
prendre de l’argent pour des leçons de piano | נעמען געלט אויף לעקציעס פּיאַנע |
préparer pour shabbat | גרייטן אויף שבת [שאַבעס] |
cachériser pour Pessah | כּשרן [קאַשערן] אויף פּסח [פּייסעך] |
La préposition אויף peut être renforcée par צו (afin de, pour)
Que dit-il pour se justifier ? | וואָס זאָגט ער אויף צו פֿאַרענטפֿערן זיך |
h) Devant une unité de mesure (par, au, à la)
payer à l’heure / au poids | באַצאָלן אויף דער שעה [שאָ] / אויף דער וואָג |
vendre au litre / à la douzaine | פֿאַרקויפֿן אויפֿן ליטער / אויפֿן טוץ |
diviser dix par deux | צעטיילן צען אויף צוויי |
i) Peut avoir le sens de : au sujet de, à propos de
être connaisseur/ expert en | זײַן אַ מבֿין [מייוון] אויף |
s’enquérir de | זיך נאָכפֿרעגן אויף |
2. Verbes induisant la préposition אויף mais construits en français :
a) avec un COD
regarder / attendre / attaquer qqch | קוקן אויף / וואַרטן אויף / אָנפֿאַלן אויף |
Je parie dix euros | איך וועט זיך אויף צען אייראָס |
espérer des temps meilleurs | האָפֿן אויף בעסערע צײַטן |
b) Avec la préposition à
faire attention à | אַכטונג געבן אויף |
se fier à | זיך פֿאַרלאָזן אויף |
s’abonner à un journal | אַבאָנירן זיך אויף אַ צײַטונג |
ressembler à | זײַן ענלעך אויף |
répondre à une question | ענטפֿערן אויף אַ פֿראַגע |
c) Avec la préposition contre
être en colère / fâché contre | זײַן אין כּעס [קאַאַס] אויף / ברוגז [ברויגעז] אויף |
s’acharner contre | זיך אָנזעצן אויף |
d) Avec la préposition de
se plaindre de | באַקלאָגן זיך אויף |
avoir pitié de | רחמנות [ראַכמאָנעס] האָבן אויף |
dire du mal/du bien de quelqu’un | רעדן אויף עמעצן גוטס/שלעכטס |
e) Avec la préposition par :
multiplier par | כּפֿלען [קייפֿלען] אויף |
diviser par | צעטיילן אויף |
f) Avec la préposition en :
Couper en deux / en morceaux | צעשנײַדן אויף צוויי / אויף שטיקער |
La préposition אום
Elle est de moins en moins utilisée.
Elle a gardé un sens temporel : indication du temps, date, mais seulement dans un contexte religieux ou du calendrier juif (pendant, à).
Il est interdit de travailler pendant le shabbat | מע טאָר נישט אַרבעטן אום שבת [שאַבעס] |
lire la Meguila pendant la fête de Pourim | לייענען די מגילה [מעגילע] אום פּורים |
La préposition אונטער
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אונטערן
1. Sens spatial (sous, en dessous de) :
Le chat est allongé sous le lit. | דאָס קעצל ליגט אונטערן בעט |
Elles vivent sous le même toit. | זיי וווינען אונטער דעם זעלבן דאַך |
et dans un sens dérivé abstrait :
sous l’influence | אונטער דער ווירקונג |
sous la conduite de | אונטער דער אָנפֿירונג פֿון |
2. Sens temporel : peu avant
arriver en ville peu avant shabbat | אָנקומען אין שטאָט אונטער שבת [שאַבעס] |
3. Sens quantitatif (moins de, en/au-dessous de)
Je ne le vends pas à moins(en dessous de) de 50 euros. | אונטער 50 אייראָס פֿאַרקויף איך עס נישט |
Au-dessous de 5 ans on ne paie pas. | אונטער 5 יאָר צאָלט מען נישט |
4. Sens de en cas de
en cas de danger | אונטער אַ געפֿאַר |
en cas de nécessité | אונטער אַ נויט |
5. Sens de parmi, entre (peut être remplacé par צווישן dans tous les exemples ci-dessous) :
C’est l’arbre le plus haut parmi tous les arbres du jardin. | דאָס איז דער העכסטער בוים אונטער אַלע ביימער פֿון גאָרטן |
le meilleur parmi tous les élèves | דער בעסטער אונטער אַלע תּלמידים [טאַלמידים] |
entre quatre yeux | אונטער פֿיר אויגן |
Que cela soit entre nous | זאָל עס זײַן אונטער אונדז |
Remarque : ne pas confondre אונטער et הינטער (derrière). La prononciation de ces deux préposition est pareille dans certains dialectes [inter].
La préposition איבער
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : איבערן
1. Les différents sens de איבער
a) Sens spatial :
- Accentué, il a le sens de au-dessus (plus haut que) ou au-delà de
au-dessus des nuages | אי׳בער די וואָלקנס |
Le président se place au-dessus des ministres | דער פּרעזידענט שטייט אי׳בער די מיניסטאָרן |
Célèbre au-delà des frontières | באַרימט אי׳בער די גרענעצן |
Et dans des locutions idiomatiques :
de la neige jusqu’au-dessus des genoux | שניי אי׳בער די קני |
endetté jusqu’au cou | אַ בעל־חובֿ [באַל־כוי׳וו] אי׳בערן קאָפּ |
- Non accentué, il a le sens :
– au-dessus de (= en recouvrant)
avoir un toit au-dessus de la tête | האָבן אַ דאַך איבערן קאָ׳פּ |
– par-dessus (= en traversant)
sauter par- dessus la palissade | שפּרינגען איבערן פּלוי׳ט |
– par, en passant par, parcourant
Elle a voyagé via Paris | זי איז געפֿאָרן איבער פּאַרי׳ז |
voyager à travers le monde | אַרומפֿאָרן איבער דער ווע׳לט |
parcourir les rues | גיין איבער די גאַ׳סן |
aller de maison en maison | גיין איבער די הײַ׳זער |
Un frisson parcourut son corps | ס׳איז אים אַדורך אַ שוידער איבערן לײַ׳ב |
– sur (en parlant de coups, de caresses)
un coup / une caresses sur la tête | אַ קלאַפּ / אַ גלעט איבערן קאָ׳פּ |
taper sur les doigts | שלאָגן איבער די פֿי׳נגער |
– sur (traduisant une position)
être penché sur un livre (étude) | זיצן איבער אַ בו׳ך |
Et dans un sens dérivé abstrait : Veiller un malade. וואַכן איבער אַ קראַנקן.
veiller un malade | וואַכן איבער אַ קראַ׳נקן |
Qui t’a fait roi sur nous ? | ווער האָט דיך געמאַכט פֿאַר אַ מלך איבער או׳נדז |
b) Sens temporel : en, dans, durant, pendant
- Accentué, il a les sens d’au-delà de, après
Il restera au-delà de l’été. | ער וועט בלײַבן אי׳בער זומער |
- Non accentué, il a le sens de pendant
Il restera pendant l’été. | ער וועט בלײַבן איבער זו׳מער |
Emplois idiomatiques
un … sur | אַ… איבער אַ |
un jour sur deux | אַ טאָג איבער אַ טאָג |
après demain | איבער מאָרגן |
l’an prochain | איבער אַ יאָר |
la semaine prochaine | איבער אַכט טאָג |
lundi en huit | איבער אַכט טאָג מאָנטיק |
c) Sens quantitatif (exprimant l’abondance, l’excès) : plus de, au-delà (accentué)
Cela dura plus de dix ans | איבער צען יאָר האָט עס געדויערט |
Elle possède plus d’un million | זי פֿאַרמאָגט איבער אַ מיליאָן |
trimer au-delà de ses forces | האָרעווען איבער די כּוחות [קויכעס] |
L’excès de bonté n’est pas bon non plus (proverbe) | גוטסקייט איבער דער מאָס טויג אויך נישט |
Emploi idiomatique (non accentué) : …. איבער…. =
à foison, de plus en plus | …. איבער… |
des ennuis à n’en plus finir | צרות [צאָרעס] איבער צרות |
merveille des merveilles / prodiges ineffables / incroyable ! | וווּנדער איבער וווּנדער |
d) Sens causal : à cause de, pour
une dispute à cause d’une broutille / d’un rien | אַ קריגערײַ איבער אַ קלייניקייט / איבער אַ גאָרנישט |
À cause d’une petite vis, toute la machine peut tomber en panne (proverbe) | איבער אַ קליין שרײַפֿעלע קען קאַליע ווערן די גאַנצע מאַשין |
e) Sens de : au sujet de, à propos de, de (peut être remplacé par וועגן) :
penser à | טראַכטן איבער |
parler de | רעדן איבער |
écrire / raconter au sujet / à propos de | שרײַבן / דערציילן איבער |
2. Verbes induisant la préposition איבער mais construits en français
a) Avec un COD
vaincre l’ennemi | זיגן איבער די פֿײַנט |
b) Avec la préposition de
avoir pitié d’un pauvre | רחמנות [ראַכמאָנעס] האָבן איבער אַן אָרעמאַן |
La préposition אין
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אינעם
1. Les différents sens de אין
a) Sens spatial (dans, à, en)
- Indique l’endroit dans lequel quelque chose se trouve, se produit (dans, à, en)
dans ma chambre, la ville, la forêt | אין מײַן צימער, אין שטאָט, אין וואַלד |
à l’école, au théâtre, à la campagne | אין שול, אין טעאַטער, אין דאָרף |
en France, Allemagne , Pologne | אין פֿראַנקרײַך, אין דײַטשלאַנד, אין פּוילן |
à Paris, Varsovie, Londres | אין פּאַריז, אין וואַרשע, אין לאָנדאָן |
- Indique une direction (peut remplacer קיין) :
aller en Italie | פֿאָרן אין איטאַליע |
b) Sens temporel
- Indique le moment où l’action se déroule (en général une durée limitée)
En un jour il a terminé le travail | אין איין טאָג האָט ער געענדיקט די אַרבעט |
Cette nuit-là il n’a pas dormi | אין יענער נאַכט איז ער נישט געשלאָפֿן |
- Avec une date :
Cela s’est passé en 1950 | אין 1950 איז דאָס געשען |
Ils se sont rencontrés un vendredi, par une chaude journée d’été | אין אַ פֿרײַטיק, אין אַ הייסן זומערטאָג האָבן זיי זיך געטראָפֿן |
- Forme avec אַרום une préposition composée : אין … אַרום (dans (temps), d’ici…) qui exprime le temps d’une action qui se déroulera dans le futur par rapport au temps de la phrase :
dans une semaine | אין אַ וואָך אַרום |
dans dix jours | אין צען טעג אַרום |
c) Introduit complément de manière
être en compagnie | גיין אין קאָמפּאַניע |
être en opposition | זײַן אין אָפּאָזיציע |
faire à la hâte | טאָן אין אײַלעניש |
Mettre en ordre | אײַנשטעלן אין אַ סדר [סיידער] |
2. Verbes induisant la préposition אין mais construit en français avec la préposition :
- à
participer à | זיך באַטייליקן אין / אָנטייל נעמען אין |
faire penser à | דערמאָנען אין |
jouer aux échecs / cartes | שפּילן אין שאַך / אין קאָרטן |
ressembler à | געראָטן זײַן אין |
- de :
se souvenir de | געדענקען אין |
se venger de | נקמה [נעקאָמע] נעמען אין |
être coupable de | שולדיק זײַן אין |
ressembler à | געראָטן זײַן אין |
tomber amoureux de | זיך אײַנליבן אין |
se souvenir de ses jeunes années | זיך דערמאָנען אין די יונגע יאָרן |
- dans
regarder profondément dans | אַרײַנקוקן טיף אין |
- en
croire en | גלייבן אין |
3. Sert à construire des locutions adverbiales
au milieu | אין מיטן |
ensemble | אין איינעם |
sous peu | אין גיכן |
La préposition אָן
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : אָנעם
1. Les différents sens
a) Traduit le manque, l’absence (sans, dépourvu de)
Employé sans article, il traduit l’indéfini, la matière
Il est resté sans argent / sans force | ער איז געבליבן אָן געלט / אָן כּוח [קויעך] |
Sans pain on ne peut vivre | אָן ברויט קען מע נישט לעבן |
אָן peut être suivi d’un pluriel :
une ville sans voitures | אַ שטאָט אָן אויטאָס |
Mais lorsque אָן est suivi d’un article défini, indéfini, ou d’un possessif, il traduit un cas précis, individualisé :
Elle est sortie sans parapluie / sans le parapluie / sans son parapluie | זי איז אַרויס אָן אַ שירעם / אָן דעם שירעם / אָן איר שירעם |
- אָן peut être renforcé par קיין / קיין שום (sans aucun, sans le moindre….)
Il est resté sans argent | ער איז געבליבן אָן געלט |
Il est resté sans argent | ער איז געבליבן אָן קיין געלט |
Il est resté sans le moindre argent | ער איז געבליבן אָן קיין שום געלט |
sans la moindre peur | אָן קיין שום מורא [מוירע] |
sans le moindre doute | אָן קיין שום ספֿק [סאָפֿעק] |
b) sens spatial : traduit le contact entre deux choses (contre, sur, à)
s’appuyer contre le mur | זיך אָנשפּאַרן אָן דעם מויער |
se tenir au tablier de maman | זיך האַלטן אָן דער מאַמעס פֿאַרטוך |
regarder de (sur le) côté | קוקן אָן אַ זײַט |
c) sens temporel, construit avec פֿון… אָן (à partir de, depuis)
à partir d’ hier | פֿון נעכטן אָן |
à partir d’aujourd’hui | פֿון הײַנט אָן |
à partir de demain | פֿון מאָרגן אָן |
2. Verbes induisant la préposition אָן (concurremment avec אין ) mais construits en français avec :
- Avec un COD :
Je l’ai oublié | איך האָב אָן דעם פֿאַרגעסן |
Elle lui rappela ses devoirs | זי האָט אים דערמאָנט אָן זײַנע פֿליכטן |
- Avec la préposition de
Il se souvient des belles années | ער דערמאָנט זיך אָן די שיינע יאָרן |
- Avec la préposition de :
Tu pourras te passer de lui quelques jours | עטלעכע טעג וועסטו קענען אויסקומען אָן אים |
Il ne peut se passer de livres | ער קען זיך נישט באַגיין אָן ביכער |
- Avec la préposition à :
Je t’ai reconnu à ta voix | איך האָב דיך דערקענט אָן דײַן שטים |
On reconnait un âne à ses longues oreilles et un imbécile à sa longue langue (proverbe) | אַן אייזל דערקענט מען אָן די לאַנגע אויערן, אַ נאַר אָן דער לאַנגער צונג |
La préposition אַנשטאָט
Elle indique un échange, un remplacement (à la place de, au lieu de).
À la place de Moyshe on a choisi Mendl | אַנשטאָט משהן [מוישען] האָט מען אויסגעקליבן מענדלען |
Au lieu de me choisir moi, ils l’ont choisi, lui. | אַנשטאָט מיך האָט האָט מען אויסגעקליבן אים |
La préposition אַנטקעגן / אַקעגן
1. Sens spatial : indique l’endroit situé à l’opposé (en face, à la rencontre de)
- en face :
Elle habite en face du jardin | זי וווינט אנטקעגן דעם גאָרטן |
se placer l’un en face de l’autre | זיך שטעלן איינער אַנטקעגן דעם צווייטן |
dire la vérité bien en face | זאָגן דעם אמת [עמעס] גלײַך אַקעגן זײַן פּנים [פּאָנעם] |
Peut former avec איבער une préposition composée אַנטקעגן איבער (en face)
En face, à l’autre bout de la table. | אַנטקעגן איבער, בײַם צווייטן עק טיש |
Le camarade qui habitait en face de chez nous | דער חבֿר [כאַווער] וואָס האָט געוווינט אנטקעגן איבער אונדז |
- à la rencontre de :
sortir à la rencontre (au-devant) des invités | אַרויסגיין אַנטקעגן די געסט |
2. Sens d’approximation (près de, environ) utilise avec l’article in défini : אַקעגן אַ (rarement utilisé dans ce sens)
Cela a duré environ une heure | אַנטקעגן אַ שעה [שאָ] האָט עס געדויערט |
Environ sept huit personnes attendaient encore là-bas | אַקעגן אַ מענטש זעקס־זיבן האָבן נאָך דאָרטן געוואַרט |
3. Sens du rapport : au sujet de, à propos de, par rapport à (équivalent dans ce sens de קעגן)
Que veux-tu dire par là ?(à propos de quoi dis-tu cela) ? | אַקעגן וואָס זאָגסטו עס |
Au sujet de ce qu’il dit… | אַקעגן דעם וואָס ער זאָגט |
pécher envers les parents | זיך פֿאַרזינדיקן אַקעגן די עלטערן |
4. Sens de comparaison : comparé à (équivalent dans ce sens de קעגן)
Comparé à lui, ton fils est un grand savant | אַקעגן אים איז דײַן זון אַ גרויסער געלערנטער |
comparer deux élèves l’un à l’autre | פֿאַרגלײַכן צוויי שילער איינעם אַנטקעגן צווייטן |
5. Sens temporel emploi idiomatique (équivalent dans ce sens de קעגן)
à ne pas rappeler la nuit (pour éviter un maléfice) | נישט אַנטקעגן נאַכט געדאַכט |
6. sens d’opposition : contre (rare dans ce sens ; on lui préfère קעגן )
Le géant Nimrod se battait contre Dieu (Yitskhok-Leybush Peretz) | דער ריז נימרוד האָט געקעמפֿט אַנטקעגן גאָט |
Le préposition אַרום
1. Sens spatial : autour, aux alentours
Elles sont assises / Ils sont assis autour de la table | זיי זיצן אַרום דעם טיש |
Le chien court autour de la maison | דער הונט לויפֿט אַרום דעם הויז |
Il habite quelque part aux environs du parc | ער וווינט ערגעץ אַרום דעם פּאַרק |
Dans ce sens, cette préposition peut être renforcée : אַרום און אַרום (tout autour)
Tout autour de la ville poussent des arbres | אַרום און אַרום דער שטאָט וואַקסן ביימער |
2. Devant un chiffre : environ, à peu près (équivalent de בײַ, אַן ערך, אַקעגן)
Ça coute environ dix euros | דאָס קאָסט אַרום צען אייראָס |
Elle a travaillé à peu près trois heures | זי האָט געאַרבעט אַרום דרײַ שעה [שאָ] |
אַרום און אַרום devant un chiffre signifie en tout et pour tout
En tout et pour tout cela a couté 5 euros | אַרום און אַרום האָט עס געקאָסט 5 אייראָס |
En tout et pour tout cela a duré 2 jours | אַרום און אַרום האָט עס געדויערט 2 טעג |
3. Signification au sujet de mais avec une signification plus vague :
Ils discutent du livre | זיי שמועסן אַרום דעם בוך |
Ils discutent autour du thème du livre | זיי שמועסן אַרום דער טעמע פֿון בוך |
4. Sens temporel : forme avec אין une préposition composée : אין… אַרום indiquant :
- le moment du déroulement d’une action dans le futur : dans (temps), d’ici…
dans une semaine | אין אַ וואָך אַרום |
dans dix jours | אין צען טעג אַרום |
- un laps de temps délimité dans le passé
En une demi-année Taybele s’était attachée à lui (Sholem-Aleykhem) | אין אַ האַלב יאָר אַרום איז טײַבעלע צו אים צוגעבונדן געוואָרן |
La préposition ביז
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : ביזן
Elles se traduit par jusque.
- sens spacial
Je vais en train jusqu’à Paris | איך פֿאָר מיט דער באַן ביז פּאַריז |
- sens temporel
Je travaille jusqu’à demain | איך אַרבעט ביז מאָרגן |
- traduit le degré
compter jusqu’à 50 | ציילן ביז 50 |
La préposition בײַ
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : בײַם
La préposition בײַ est plus fréquente dans le langage parlé.
1. Les différents sens :
a) Valeur spatiale : indique une localisation sans mouvement
- Devant le nom d’un être animé
– se trouver chez :
Elle habite chez (la/sa) grand-mère | זי וווינט בײַ דער באָבען |
dormir chez (son) grand père | שלאָפֿן בײַם זיידן |
servir chez un richard | דינען בײַ אַ גבֿיר [געווי׳ר] |
Peut être précisé par : אין דער היים ou tout autre lieu :
Il reste chez lui à la maison / au magasin | ער בלײַבט בײַ זיך אין דער היים / אין קראָם |
– devant le nom d’un auteur :
chez Manger on trouve… | בײַ מאַנגערן געפֿינט מען |
Exprime l’idée de auprès de, là où on peut obtenir :
– un avoir, en utilisant souvent les verbes נעמען, באַקומען
L’argent, il l’a pris chez moi, les livres chez (auprès de) son grand-père. | דאָס געלט האָט ער גענומען בײַ מיר און די ביכער – בײַם זיידן |
– un savoir
Il étudie auprès du plus grand violoniste | ער שטודירט בײַם גרעסטן פֿידלער |
- Devant un objet inanimé : indique une chose située à une faible distance (plus courte que לעבן ) : près de, à côté, contre, à :
être assis à table / se tenir près de la porte | זיצן בײַם טיש / שטיין בײַ דער טיר |
Elle était assise au bord de la rivière | זי איז געזעסן בײַם ברעג טײַך |
Il s’est arrêté à côté du puits | ער האָט זיך אָפּגעשטעלט בײַ אַ ברונעם |
Le lit est placé contre le mur | דאָס בעט שטייט בײַ דער וואַנט |
sur le côté | בײַ דער זײַט |
- Dans une circonstance particulière
à la lumière de la lampe | בײַם ליכט פֿון דעם לאָמפּ |
au clair de la lune | בײַם שײַן פֿון דער לבֿנה [לעוואָנע] |
en pleine santé | בײַם בעסטן געזונט |
par une telle chaleur / avec une fièvre pareille | בײַ אַזאַ היץ |
- Devant une partie du corps : par
Il le traine par les cheveux, par la main | ער שלעפּט אים בײַ די האָר, בײַ דער האַנט |
b) valeur temporelle (pendant)
ne pas manger pendant le travail | ניט עסן בײַ דער אַרבעט |
pendant les plus grands froids | בײַ די גרעסטע פֿרעסט |
pendant le jour /de jour | בײַ טאָג |
pendant la nuit / de nuit | בײַ נאַכט |
au coucher du soleil | בײַם זון־אונטערגאַנג |
Je le lui rappelle à chaque occasion | איך דערמאָן עס אים בײַ יעדער געלעגנהײט |
au moindre bruissement | בײַם קלענסטן שאָרך |
c) devant un chiffre ou une mesure de temps בײַ אַ signifie environ
Cela a duré environ une heure / 2 semaines | בײַ אַ שעה [שאָ] / בײַ אַ צוויי וואָכן האָט עס געדויערט |
Dans la salle étaient assis environ 100 personnes | אין זאַל זענען געזעסן בײַ אַ הונדערט מענטשן |
d) devant un nom/pronom désignant un être animé signifie : pour (pour, de, au sujet, en ce qui concerne)
Pour Dieu tout est possible | בײַ גאָט איז אַלץ מעגלעך |
Pour moi, tu es belle/beau (= Moi, je te trouve belle/beau) | בײַ מיר ביסטו שיין |
e) peut signifier : malgré
malgré toutes les difficultés | בײַ אַלע שוועריקייטן |
malgré ma meilleure volonté | בײַ מײַן בעסטן ווילן |
Malgré sa faible santé, elle ne cesse d’étudier. | בײַ איר שוואַכן געזונט הערט זי נישט אויף צו לערנען |
2. Verbes induisant la préposition בײַ mais construits en français avec :
a) la préposition à
demander à quelqu’un | פֿרעגן / בעטן בײַ עמעצן |
b) la préposition de
exiger de quelqu’un | פֿאָדערן בײַ עמעצן |
avoir gain de cause auprès de | פּועלן [פּוילן] בײַ עמעצן |
Tu n’obtiendras pas de lui qu’il… | דו וועסט בײַ אים נישט פּועלן ער זאָל |
c) la préposition par/sur
jurer par/sur | שווערן בײַ |
3. Utilisations dans les formes grammaticales :
a) Peut remplacer le possessif par la construction :
בײַ + nom ou pronom personnel au datif + אין
dans la bibliothèque de grand père | בײַם זיידן אין ביבליאָטעק = אין דעם זיידנס ביבליאָטעק |
dans ma poche | בײַ מיר אין קעשענע = אין מײַן קעשענע |
b) Forme l’aspect signifiant : être sur le point de par la construction :
האַלטן בײַ + article défini + infinitif substantivé
האַלטן בײַ + infinitif
Elle est sur le point de s’enfuir. | זי האַלט בײַ(ם) אַנטלויפֿן |
c) Forme l’aspect signifiant : en être à par la construction :
האַלטן בײַ + article défini + nom ou pronom personnel au datif
Il en est au début /fin | ער האַלט בײַם אָנהייב / סוף [סאָף] |
On n’en est pas encore là | עס האַלט נאָך נישט בײַ דעם |
4. Utilisations idiomatiques
en pleine santé | בײַם בעסטן געזונט |
dans mon fort intérieur | בײַ מיר אין האַרצן |
Je n’ai pas un sous | איך האָב נישט קיין גראָשן בײַ דער נשמה [נעשאָמע] |
Quelles nouvelles ? Quoi de neuf (chez toi) ? | וואָס הערט זיך בײַ דיר |
mener par le bout du nez | פֿירן בײַ דער נאָז |
La préposition דורך
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : דורכן
1. Les différents sens
a) Sens spatial : par, à travers, via
Il est entré par la fenêtre | ער איז אַרײַנגעקומען דורכן פֿענצטער |
Il a rampé à travers un trou dans la palissade | ער איז געקראָכן דורך אַ לאָך אין פּלויט |
Il est allé en avion à Varsovie, via Berlin | ער איז געפֿלויגן קיין וואַרשע דורך בערלין |
Et avec un sens figuré :
Un sourire à travers les larmes | אַ שמייכל דורך די טרערן |
b) Traduit un moyen : au moyen de, par l’intermédiaire de, par voie de, grâce à
Cette bonne nouvelle est arrivée par courriel | די גוטע נײַס איז אָנגעקומען דורך אַ בליצבריוו |
Grâce à / (par) lui j’ai appris que … | דורך אים האָב איך זיך דערוווּסט אַז |
Je le lui ai dit par téléphone | איך האָב עס אים געזאָגט דורכן טעלעפֿאָן |
c) Sens de : à cause de
Ils se sont fâchés à cause d’une bêtise | דורך אַ נאַרישקייט האָבן זיי זיך צעקריגט |
2. Usage grammatical : introduit le complément d’agent dans la forme passive
La phrase a été écrite par le maître | דער זאַץ איז אָנגעשריבן געוואָרן דורכן לערער |
La préposition הינטער
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : הינטערן
1. Sens spatial : derrière, de l’autre côté
Il s’est caché derrière la porte | ער האָט זיך באַהאַלטן הינטער דער טיר |
J’ai couru derrière lui | איך בין געלאָפֿן הינטער אים |
La frontière s’étend de l’autre côté de la montagne | הינטער דעם באַרג ציט זיך די גרענעץ |
Devant le mot שטאָט / שטעטל ou un nom de ville, הינטער signifie dans les environs de
Ma tante travaille en banlieue (hors de la ville) | מײַן מומע אַרבעט הינטער דער שטאָט |
Dans les environs de Paris il y a de beaux parcs | הינטער פּאַריז זײַנען דאָ שיינע פּאַרקן |
2. Avec un sens figuré :
Derrière son sourire on sent la peur | הינטער זײַן שמייכל פֿילט מען זײַן שרעק |
La préposition וועגן
1. Sens de au sujet de (au sujet de, à propos de, en ce qui concerne, de, à)
Ils ont discuté de ce projet | זיי האָבן געשמועסט וועגן דעם פּראָיעקט |
Personne ne doit le savoir | קיינער דאַרף נישט וויסן וועגן דעם |
J’ai pensé à ce que tu m’as dit | איך האָב געטראַכט וועגן דעם וואָס דו האָסט מיר געזאָגט |
2. Sens causal ou de but :
- la préposition composée : פֿון / פֿאַר…ס וועגן signifie : à cause de, par égard pour, dans un souci de (peut être remplacé par צוליב)
par égard pour papa | פֿון דעם טאַטנס וועגן |
par politesse | פֿאַר העפֿלעכקייטס וועגן |
dans un souci de beauté / pour la beauté | פֿון / פֿאַר שיינקייטס וועגן |
- avec les formes possessives personnelles מײַנעט וועגן / דײַנעט וועגן, les sens est :
– soit en ma / ta faveur, dans mon / ton intérêt,
– soit en ce qui me / te concerne
Il fait tout pour moi | ער טוט אַלץ פֿון מײַנעט וועגן |
En ce qui me concerne, il peut crever | פֿון מײַנעט וועגן מעג ער פּלאַצן |
La préposition זינט
Elle a le sens temporel de depuis (un moment dans le passé).
Depuis qu’il est venu | זינט ער איז געקומען |
depuis le 1er juin | זינט דעם ערשטן יוני |
La préposition לויט
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : לויטן
Elle a le sens de selon, d’après, suivant.
d’après / selon son avis | לויט איר מיינונג |
d’après ses paroles | לויט זײַנע רייד |
d’après le calcul | לויט דער רעכענונג |
d’après la loi | לויט דעם געזעץ |
La préposition לעבן
Elle a le sens de près de, à côté. Synonyme : נעבן.
Il habite près du parc | ער וווינט לעבן דעם פּאַרק |
Elle habite près de Paris | זי וווינט לעבן פּאַריז |
Elle se tient à côté de la porte | זי שטייט לעבן דער טיר |
La préposition לענג־אויס
Elle signifie le long de.
Elle se promenait le long du jardin | זי האָט שפּאַצירט לענג־אויס דעם גאָרטן |
La préposition מיט
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : מיטן
1. Les différents sens :
a) Remplace souvent la conjonction « et »
papa et maman | דער טאַטע מיט דער מאַמען |
la lune et les étoiles | די לבֿנה [לעוואָנע] מיט די שטערן |
- est aussi employée pour unir un plus grand nombre (indifféremment avec און) avec un plus petit :
Le film dure une heure 40 minutes | דער פֿילם דויערט אַ שעה [שאָ] מיט פֿערציק מינוט |
deux kilomètres et 200 mètres | צוויי קילאָמעטער מיט צוויי הונדערט מעטער |
Cela pèse 3 kilos et 100 grammes | דאָס וועגט דרײַ קילאָ מיט הונדערט גראַם |
- de même dans les fractions :
quatre et demi | פֿיר מיט אַ העלפֿט |
quatre et 1/3 | פֿיר מיט אַ דריטל |
quatre et 2/4 | פֿיר מיט צוויי פֿערטל |
- peut former une préposition composée avec צוזאַמען / אין איינעם (avec, en même temps que)
Avec / en même temps que nous sont venus… | צוזאַמען מיט / אין איינעם מיט אונדז זײַנען געקומען |
b) Peut exprimer le moyen ou la manière d’une action (en, avec, de/des, par)
aller en train / en voiture | פֿאָרן מיט דער באַן / מיט אַן אויטאָ |
écrire au crayon / à la main | שרײַבן מיט אַ בלײַער / מיט דער דער האַנט |
battre des paupières / ciller | פּינטלען מיט די אויגן |
grincer des dents | קריצן מיט די ציין |
battre des mains | פּאַטשן מיט די הענט |
taper des pieds | טופּען מיט די פֿיס |
voler à la vitesse de | פֿליִען מיט דער גיכקייט פֿון |
se tourner avec le visage vers la fenêtre | אויסדרייען זיך מיטן פּנים צום פֿענצטער |
c) Peut introduire un trait caractéristique, un élément identifiant (avec, au(x), à la, de)
un individu nommé (au nom) Berl | אַ פּאַרשוין מיטן נאָמען בערל |
l’histoire du (avec le) loup | די מעשׂה [מײַסע] מיטן וואָלף |
une femme aux cheveux blonds et aux yeux bleus | אַ פֿרוי מיט בלאָנדע האָר און בלויע אויגן |
d) Exprime la relation d’un élément avec un autre ou plusieurs autres (plein de)
un arbre plein de fruits | אַ בוים מיט פּרות [פּיירעס] |
une rivière pleine de poissons | אַ טײַך מיט פֿיש |
Comparez :
des bouteilles pleines de vin | פֿלעשער מיט ווײַן |
des bouteilles de vin | פֿלעשער ווײַן |
e) Sens temporel en formant avec צוריק une préposition composée :
מיט… צוריק (il y a + durée)
il y a un an | מיט אַ יאָר צוריק |
il y a deux jours | מיט צוויי טעג צוריק |
f) Sens spatial : peut exprimer la voie d’un déplacement (par) :
par la grande rue | מיט דער גרויסער גאַס |
par l’escalier | מיט די טרעפּ |
Tu veux aller à l’Opéra ? Alors vas à droite par les grands boulevards | ווילסט אין דער אָפּערע ? טאָ גיי רעכטס מיט די גרויסע בולוואַרן |
2. Verbes induisant la préposition מיט
a) de verbes réciproques :
se disputer avec | זיך קריגן מיט |
se réconcilier avec | זיך איבערבעטן מיט |
se marier avec | חתונה [כאַ׳סענע] האָבן מיט |
b) d’autres verbes se construisent en français avec :
- un COD :
sentir le hareng | שמעקן מיט הערינג |
déverser des rimes | שיטן מיט גראַמען |
- la préposition de :
faire le commerce de bijoux | האַנדלען מיט צירונג |
s’entourer de | זיך אַרומרינגלען מיט |
se vanter de | זיך באַרימען מיט |
- la préposition à
faire ses adieux à | זיך געזעגענען מיט |
- la préposition par
commencer par | זיך אָנהייבן מיט |
se terminer par | זיך ענדיקן מיט |
À signaler que certains adjectifs sont suivis de מיט en yiddish, mais par de en français :
content de | צופֿרידן מיט |
fière de | שטאָלץ מיט |
plein de | פֿול מיט |
3. Expressions idiomatiques
se lever avec le jour | אויפֿשטיין מיטן טאָג |
Que t’arrive-t-il ? | וואָס איז מיט דיר |
Quoi de neuf chez lui ? | וואָס הערט זיך מיט אים / בײַ אים |
Il lui est arrivé une histoire …. | ס׳איז מיט אים געשען אַ מעשׂה [מײַסע] |
La préposition נאָך
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : נאָכן
1. Accentué
a) Sens temporel (après, à la suite de)
Après la conférence il est rentré chez lui | נאָך דער קאָנפֿערענץ איז ער אַהיימגעגאַנגען |
Après une minute de réflexion il a dit | נאָך אַ מינוט טראַכטן האָט ער געזאָגט |
Jour après jour, année après année | טאָג נאָך טאָג, יאָר נאָך יאָר |
À la suite de ces évènements | נאָך די געשעענישן |
Pour exprimer l’heure :
sept heures cinq | פֿינף (מינוט) נאָך זיבן |
dix heures un quart | אַ פֿערטל נאָך צען |
b) Sens spatial (après, derrière)
Après (derrière) la forêt s’étend une prairie | נאָך דעם וואַלד ציט זיך אַ לאָנקע |
Ils marchent l’un derrière l’autre | זיי גייען איינער נאָכן אַנדערן |
2. Non accentué
a) Sens de but (pour, à la recherche de, après)
Il est allé chercher du pain | ער איז געגאַנגען נאָך ברויט |
On a envoyé chercher le médecin | מע האָט געשיקט נאָכן דאָקטער |
Elle vient te chercher | זי קומט נאָך דיר |
Elle a demandé après toi | זי האָט זיך געפֿרעגט נאָך דיר |
Remarque. L’expression française aller chercher s’exprime par גיין נאָך et non par גיין זוכן
b) Sens de selon, d’après (le même sens que לויט / על־פּי [אַל־פּי] )
à son avis | נאָך זײַן מיינונג |
d’après ta lettre | נאָך דײַן בריוו |
Je l’ai reconnu d’après sa voix | איך האָב אים דערקענט נאָך זײַן קול [קאָל] |
D’après la loi, on a le droit de le faire | נאָכן געזעץ מעג מען עס טאָן |
Suivie d’un nom de personne signifie : (nom donné) à la mémoire de
On l’a prénommé Mendl en souvenir du grand père | מע האָט אים אַ נאָמען געגעבן מענדל נאָכן זיידן |
La préposition נעבן
Elle est synonyme de לעבן et signifie près de, à côté.
Il habite près du parc | ער וווינט נעבן דעם פּאַרק |
Elle habite près de Paris | זי וווינט נעבן פּאַריז |
Elle se tient à côté de la porte | זי שטייט נעבן דער טיר |
La préposition פּאַזע
Elle se traduit par le long de et a même sens que לענג־אויס
Il est passé le long des boutiques de luxe | ער איז פֿאַרבײַגעגאַנגען פּאַזע די לוקסוס־קראָמען |
La préposition פֿאַר
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : פֿאַרן
1. Les différentes significations de la préposition :
a) Sens temporel (avant, pendant)
- dans le sens de avant, פֿאַר est accentué :
Il est arrivé cinq minutes avant moi | ער איז אָנגעקומען פֿינף מינוט פֿאַ׳ר מיר |
Le train est arrivé avant deux heures | די באַן איז אָנגעקומען פֿאַ׳ר צוויי אַ זייגער |
Pour indiquer l’heure :
Il est 10h moins cinq | ס׳איז פֿינף (מינוט) פֿאַ׳ר צען |
- dans le sens de « pendant » פֿאַר n’est pas accentué
Pendant ce temps je vivais à Jérusalem | פֿאַר דער צײַ׳ט האָב איך געוווינט אין ירושלים |
Pendant les jours que j’ai passés là-bas | פֿאַר די טע’ג וואָס איך האָב דאָרטן פֿאַרבראַכט |
b) Sens spatial : devant
Dans ce sens, la préposition פֿאַר est accentuée :
Le livre est posé devant moi | דאָס בוך ליגט פֿאַ׳ר מיר |
Elle marchait devant moi | זי איז געגאַנגען פֿאַ׳ר מיר |
c) Signification causale (pour, à cause de, de), non accentué
Dans ce cas, פֿאַר est synonyme de צוליב.
Elle rit de joie | זי לאַכט פֿאַר פֿרייד |
De peur il s’est enfui | פֿאַר מורא [מוירע] איז ער אַנטלאָפֿן |
Il a été puni pour ses péchés | ער איז באַשטראָפֿט געוואָרן פֿאַר זײַנע זינד |
mourir de faim, d’amour | אויסגיין פֿאַר הונגער, פֿאַר ליבע |
d) Signification de destination, but (non accentué) : pour, en faveur de
J’ai acheté ce livre pour toi | דאָס בוך האָב איך געקויפֿט פֿאַר די׳ר |
Pour elle il est un grand savant | פֿאַר אי׳ר איז ער אַ גרויסער געלערנטער |
se battre pour un morceau de pain | שלאָגן זיך פֿאַר אַ שטיקל ברויט |
un pour tous, tous pour un | איינער פֿאר אַלע, אַלע פֿאַר איינעם |
Remarque. Pour, en français, peut précéder un infinitif et signifier afin de. En yiddish פֿאַר ne signifie jamais afin de qui est rendu par צו ou (צו) כּדי.
e) Sens à la place de, en échange de, en qualité de (en guise de, pour, en, comme), non accentué
Signer pour (à la place du) directeur | זיך אונטערשרײַבן פֿאַרן דירעקטאָר |
Elle a pris un ivrogne pour mari. | זי האָט גענומען אַ שיכּור [שיקער] פֿאַר אַ מאַן |
placer comme servante | אויסגעבן פֿאַר אַ דינסט |
se déguiser en soldat | זיך פֿאַרשטעלן פֿאַר אַ זעלנער |
œil pour œil | אַן אויג פֿאַר אַן אויג |
acheter pour de l’argent | קויפֿן פֿאַר געלט |
f) Devant une partie du corps (non accentué)
Dans ce cas, פֿאַר peut être remplacé par בײַ.
prendre par la main | נעמען פֿאַר דער האַנט |
tirer par les cheveux | רײַסן פֿאַר די האָר |
2. Verbes induisant la préposition פֿאַר mais construit en français avec :
- un COD :
Qui t’a fait roi ? | ווער האָט דיך געמאַכט פֿאַר אַ קעניג |
- la préposition à :
cacher, dissimuler à | באַהאַלטן פֿאַר |
se confier à un ami | פֿאַרטרויען זיך פֿאַר אַ פֿרײַנד |
- la préposition de :
se méfier de | זיך היטן פֿאַר |
Que Dieu nous préserve d’un tel malheur | גאָט זאָל אונדז אָפּהיטן פֿאַר אַזאַ אומגליק |
- la préposition comme :
être considéré comme | זיך רעכענען פֿאַר |
considérer quelqu’un comme un érudit | באַטראַכטן עמעצן פֿאַר אַ געלערנטן |
considérer comme un ami | האַלטן פֿאַר אַ פֿרײַנד |
considérer comme important | האַלטן פֿאַר וויכטיק |
3. Usage grammatical : introduit le 2e terme du comparatif (que)
Dans ce cas, פֿאַר est utilisé parallèlement à פֿון
Elle est plus belle que moi | זי איז שענער פֿאַר מיר |
4. Usage idiomatique
parler de tout et de rien / être un moulin à paroles | רעדן פֿאַר פֿײַער און פֿאַר וואַסער |
La préposition פֿון
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : פֿונעם
פֿון est la préposition la plus fréquente en yiddish (comme of en anglais et de en français).
- Peut être utilisé 2 à 3 fois de suite
- Son usage possessif est restreint par rapport à celui du de français
- N’est pas utilisé dans le quantitatif (partitif)
1. A les différents sens de « de » (rattachement, origine, cause)
a) Sens spatial :
- Indique d’où l’objet vient (suit donc des verbes de mouvement) ou une distance :
venir de Paris | קומען פֿון פּאַריז |
sortir de la forêt | אַרויסגיין פֿון וואַלד |
sortir un livre de la bibliothèque | אַרויסנעמען אַ בוך פֿון ביבליאָטעק |
à quelques kilomètres de la ville | עטלעכע קילאָמעטער פֿון שטאָט |
- Peut former des prépositions composées :
– avec אונטער et הינטער qu’il précède
Il a sorti cela de dessous la table / de derrière le four. | ער האָט עס אַרויסגענומען פֿון אונטער דעם טיש / פֿון הינטער דעם אויוון |
– avec ביז, צו, placés après le substantif alors que פֿון le précède, est la même structure qu’en français : de… à :
de Paris à Bruxelles | פֿון פּאַריז ביז בריסל |
du centre-ville jusqu’à l’hôpital | פֿון שטאָט־צענטער ביז דעם שפּיטאָל |
de la tête aux pieds | פֿון קאָפּ ביז פֿיס |
aller de maison en maison | גיין פֿון הויז צו הויז |
de (chez) Moyshe vers (chez) Avrom | פֿון משהן [מוישען] צו אבֿרהמען [אַווראָמען] |
- Des expressions idiomatiques :
s’écarter du droit chemin | אַראָפּ פֿון גלײַכן וועג |
perdre la raison | אַראָפּ פֿון זינען |
chasser de l’esprit | אַרויסשלאָגן פֿון קאָפּ |
descendre d’une famille connue | שטאַמען פֿון אַ באַקאַנטער משפּחה [מישפּאָכע] |
sortir de ses gonds | אַרויסגיין פֿון די כּלים [קיילים] |
b) Sens temporel :
- Indique le début d’une action, d’un évènement (depuis)
depuis hier | פֿון נעכטן |
depuis son départ à Paris | פֿון זײַן אַוועקפֿאָרן קיין פּאַריז |
Ce sens est souvent exprimé par la préposition composée פֿון… אָן (à partir de)
depuis (à partir de) dimanche | פֿון זונטיק אָן |
depuis (à partir de) aujourd’hui | פֿון הײַנט אָן |
depuis (à partir de) hier | פֿון נעכטן אָן |
- Indique le temps auquel se rattache
– quelque chose ou quelqu’un
C’est un Juif de la 2e Aliah | דאָס איז אַ ייִד פֿון דער 2טער עליה [אַליע] |
On a trouvé une grenade de la 1ère guerre mondiale | מע האָט געפֿונען אַ גראַנאַט פֿון דער 1טער וועלט־מלחמה [מילכאָמע] |
– un évènement, une action
la révolution de 1789 | די רעוואָלוציע פֿון 1789 |
une histoire d’autrefois / du temps de Napoléon | אַ מעשׂה [מײַסע] פֿון אַ מאָל / פֿון נאַפּאָלעאָנס צײַטן |
- Peut former une préposition composée פֿון פֿאַר (d’avant)
un écrivain d’avant la Shoah | אַ שרײַבער פֿון פֿאַרן חורבן [כורבם] |
le temps d’avant la révolution | די צײַט פֿון פֿאַר דער רעוואָלוציע |
c) Indique la cause d’un évènement
se tordre de rire | זיך קײַקלען פֿון געלעכטער |
mourir de froid / d’un cancer | שטאַרבן פֿון פֿראָסט / פֿון אַ ראַק |
De trop parler résultent des souffrances (proverbe) | פֿון פֿיל רעדן קומט אַרויס לײַדן |
Dans ce sens, פֿון peut être remplacée par פֿאַר
trembler de froid / de peur | ציטערן פֿאַר קעלט / פֿאַר שרעק |
– peut former une préposition composée avec פֿון…. וועגן qui indique un but et signifie : à cause de, par égard pour, dans un souci de. Le substantif étant placé entre les 2 composants :
par égard pour papa | פֿון דעם טאַטנס וועגן |
par politesse | פֿון העפֿלעכקייטס וועגן |
Dans ce sens, פֿון…וועגן peut être remplacé par צוליב.
d) Valeur quantitative et de mesure
une maison de trois étages | אַ הויז פֿון דרײַ שטאָק |
une chambre de 20 m2 | אַ צימער פֿון צוואַנציק קוואַדראַט־מעטער |
un enfant de trois ans | אַ קינד פֿון דרײַ יאָר |
une leçon de deux heures | אַ לעקציע פֿון צוויי שעה [שאָ] |
Remarque : on peut se passer de la préposition dans les constructions telles que :
un mètre de haut | אַ מעטער די הייך |
un kilomètre de long | אַ קילאַמעטער די לענג |
e) Indique la matière dans laquelle un objet est fait (en)
une chemise en toile | אַ העמד פֿון לײַוונט |
une paire de chaussures en cuir | אַ פּאָר שיך פֿון לעדער |
une cuiller en argent | אַ לעפֿל פֿון זילבער |
2. Vient après certains verbes ou adjectifs
a) après les verbes dont certains induisent en français :
- la préposition de
parler de | רעדן פֿון |
discuter de | שמועסן פֿון |
entendre parler de | הערן פֿון |
être au courant de | וויסן פֿון |
rêver de | חלומען [כאָ׳לעמען] פֿון |
être originaire de | שטאַמען פֿון |
se méfier de | היטן זיך פֿון |
se moquer de | אָפּלאַכן פֿון / חוזק [כויזעק] מאַכן פֿון |
- la Préposition à : , טראַכטן פֿון קלערן פֿון/וועגן,
penser à | טראַכטן פֿון |
songer à | קלערן פֿון |
Remarque : dans ce sens, פֿון peut être remplacé par : וועגן, מכּוח [מעקויעך] איבער, פֿאַר (au sujet, à propos de)
raconter à propos / au sujet de | דערציילן פֿון = דערציילן וועגן |
- après certains adjectifs :
dépendant de | אָפּהענגיק פֿון |
content de | צופֿרידן פֿון |
3. Utilisation dans des formes grammaticales
- Dans le comparatif introduit le 2e terme (que) et induit le datif
Il est plus intelligent que son frère | ער איז קליגער פֿון דעם ברודער זײַנעם |
- Dans la forme passive introduit le complément d’agent (par)
Il a été béni (par) de | ער איז געבענטשט געוואָרן פֿון גאָט |
battu par | געשלאָגן געוואָרן פֿון |
volé par | באַגנבֿעט [באַגאַנוועט] געוואָרן פֿון |
c) dans le partitif :
- פֿון n’est pas employé
un verre de thé | אַ גלאָז טיי |
un morceau de pain | אַ שטיקל ברויט |
un kilo de viande | אַ קילאָ פֿלייש |
- mais פֿון est employé lorsqu’on mentionne une partie d’un tout
un des enfants | איינס פֿון די קינדער |
une partie de la classe | אַ טייל פֿון דעם קלאַס |
Lorsque פֿון vient après un verbe transitif, il indique que l’action ne concerne qu’une partie :
manger une partie de la soupe | עסן פֿון דער זופּ |
lire une partie (des extraits) du livre | לייענען פֿונעם בוך |
- Sens d’attribution remplaçant la forme possessive
- Lorsque la forme possessive est impossible :
– pour les inanimés qui ne peuvent avoir de forme possessive
la hauteur de la maison | די הייך פֿונעם הויז |
les feuilles de l’arbre | די בלעטער פֿון דעם בוים |
le col de la chemise | דער קאָלנער פֿון העמד |
– lorsque le possesseur est suivi d’une proposition qui le qualifie
Comparez :
le jardin du voisin (on utilise la forme possessive) | דעם שכנס [שאָכנס] גאָרטן |
Le jardin du voisin qui habite dans ma rue (on emploie obligatoirement la forme avec פֿון ) | דער גאָרטן פֿון דעם שכן [שאָכן] וואָס וווינט אין מײַן גאַס |
Lorsque le possessif est possible : l’usage possessif de פֿון est restreint par rapport à celui du français. Il est employé :
– devant un nom propre : nom d’un auteur ou d’un autre possesseur animé et défini :
Bontshe le taiseux de Yitskhok–Leybush Peretz | באָנטשע שווײַג פֿון יצחק־לייבוש פּרץ |
Dieu d’Abraham | גאָט פֿון אַבֿרהם [אַווראָם] |
– devant des possesseurs indéfinis ou collectifs :
une tête de ministre | אַ קאָפּ פֿון אַ מיניסטער |
un manteau de prince | אַ מאַנטל פֿון אַ פּרינץ |
Mieux vaut le soufflet d’un sage que le baiser d’un imbécile (proverbe) | בעסער אַ פּאַטש פֿון אַ חכם [כאָכעם] איידער אַ קוש פֿון אַ נאַר |
les exigences des étudiants | די פֿאָדערונגען פֿון די סטודענטן |
la destruction du judaïsme polonais | דער חורבן [כורבם] פֿון פּוילישן ייִדנטום |
La préposition צו
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : צום
1. Les différentes significations
a) sens spatial : indique le mouvement pour se rapprocher
- de quelqu’un (chez, vers)
aller chez grand-mère | גיין צו דער באָבען |
aller chez ton oncle | גיין צום פֿעטער דײַנעם |
Elle est allée chez Moyshe et chez moi | זי איז געפֿאָרן צו משהן [מוישען] און צו מיר |
- d’un endroit précis (vers)
nager vers le bord de la rivière | שווימען צום ברעג טײַך |
accompagner vers / à la porte | צופֿירן צו דער טיר |
Le chemin le plus long est celui qui mène vers sa propre poche (proverbe) | דער ווײַטסטער וועג איז צו דער אייגענער קעשענע |
b) sens temporel (à, pour, à l’occasions de)
– devant un âge :
Il s’est marié à vingt ans | ער האָט חתונה [כאַ׳סענע] געהאַט צו צוואַנציק יאָר |
– pour un évènement :
Pour le (à l’occasion du) mariage on a fait une grande fête | צו דער חתונה [כאַסענע] האָט מען געמאַכט אַ גרויסן יום־טובֿ [יאָנטעף] |
c) introduit un but : le mouvement est souvent lié à un but (pour, à, afin de)
– devant un substantif (pour, à):
aller au travail | גיין צו דער אַרבעט |
aller à la synagogue pour la prière | גיין אין שול צום דאַווענען |
inviter quelqu’un au mariage | פֿאַרבעטן עמעצן צו דער חתונה [כאַ׳סענע] |
– devant un verbe à l’infinitif (signifie pour, afin de) צו souvent associé à כּדי
Pour savoir jouer le violon, il faut étudier | צו קענען שפּילן פֿידל דאַרף מען זיך לערנען / כּדי [קעדיי׳] צו קענען שפּילן פֿידל דאַרף מען זיך לערנען |
d) introduit l’idée d’attribution : (pour, envers, à l’égard de)
Comme tu te conduiras envers moi je me conduirais envers toi. | אַזוי ווי דו וועסט זײַן צו מיר וועל איך זײַן צו דיר |
e) valeur distributive (chacun, par tête, à raison de)
prendre un verre chacun | נעמען צו גלעזלעך |
distribuer une pièce par tête | טיילן צו רענדלעך |
vendre des livres à dix euros pièce | פֿאַרקויפֿן ביכער צו צען אייראָס |
Ils étaient à douze par table | זיי זײַנען געזעסן צו צוועלף בײַ די טישן |
f) idée d’addition (en plus de)
En plus du thé, on a besoin de sucre | צו טיי דאַרף מען צוקער |
supplément de malheurs | אַ צולאָג צו די צרות [צאָרעס] |
g) introduit l’émotion suscitée par un fait (par, à)
par malheur | צום אומגליק |
par chance | צום מזל [מאַזל] |
à ma grande joie | צו מײַן גרויסער פֿרייד |
2. vient après certains verbes ou adjectifs
a) après des verbes (en particulier ceux construits avec le coverbe צו) qui induisent en français :
- un COD :
écouter attentivement son discours | זיך אײַנהערן צו אירע רייד |
- la préposition à :
attacher à | צובינדן צו |
(se) préparer à | צוגרייטן (זיך) צו |
sourire à | שמייכלען צו |
- la préposition contre :
serrer contre son cœur | דריקן צום האַרצן |
se blottir contre | זיך טוליען צו |
b) après certains adjectifs (envers, pour, à l’égard)
être aimable envers | זײַן העפֿלעך צו |
être bon envers | זײַן גוט צו |
être méchant envers | זײַן שלעכט צו |
3. Utilisation dans des formes grammaticales
a) sert à former le superlatif des adverbes par la construction :
צו contracté avec l’article défini (צום) + adjectif au superlatif
le mieux serait | צום בעסטן וואָלט געווען |
Elle court le plus vite | זי לויפֿט צום גיכסטן |
b) peut remplacer le possessif :
Verbe de mouvement + צו + personne (nom ou pronom personnel) au datif
Je l’ai mis dans sa poche. | איך האָב עס אַרײַנגעלייגט צו אים אין קעשענע = איך האָב עס אַרײַנגעלייגט אין זײַן קעשענע |
Je l’ai mis dans la poche de Berl. | איך האָב עס אַרײַנגעלייגט צו בערלען אין קעשענע = איך האָב עס אַרײַנגעלייגט אין בערלס קעשענע |
c) sert à introduire l’infinitif
Voir la « Particule צו » dans chapitre Verbe.
4. Formation des locutions adverbiales
De nombreuses locutions adverbiales sont formées avec צו
d’abord | צו ערשט |
à la fin | צום סוף [סאָף] |
le lendemain | צו מאָרגנס |
à la nuit tombante | צו נאַכטס |
en plus de tout | צו דעם אַלעמען = צו די אַלע זאַכן |
peu à peu | צו ביסלעך |
pertinant / de façon approprié | צו דער זאַך |
hors propos | נישט צו דער זאַך |
On le retrouve dans les expressions :
au pied | צופֿוסנס |
au chevet | צוקאָפּנס |
5. Utilisation idiomatique :
Qu’as-tu contre lui ? | וואָס האָסטו צו אים |
Je n’ai rien contre ton frère | צו דײַן ברודער האָב איך גאָרנישט |
faire passer pour un idiot | מאַכן צו(ם) נאַר |
se faire passer pour un idiot | זיך מאַכן צו(ם) נאַר |
avoir besoin de voir/rencontrer quelqu’un | דאַרפֿן צו עמעצן |
boire à la santé de | טרינקען לחיים [לעכאַיִם] צו עמעצן |
manger à sa faim | עסן צו דער זאַט |
être en train d’accoucher | גיין צו קינד |
La préposition צווישן
Elle se traduit par entre, parmi
1. sens spatial :
un passage entre les maisons | אַ דורכגאַנג צווישן די הײַזער |
parmis les herbes poussent des fleurs | צווישן די גראָזן וואַקסן בלומען |
2. sens temporel :
entre aujourd’hui et demain | צווישן הײַנט און מאָרגן |
entre 2 et 3 h | צווישן 2 און 3 אַ זייגער |
3. exprime une relation, rapport :
Les relations entre eux sont bonnes | די באַציִונגען צווישן זיי זײַנען גוטע |
On peut le trouver parmi ces gens | צווישן די מענטשן קען מען עס געפֿינען |
Il est le meilleur tailleur de (parmi) tous les cordonniers. | צווישן אַלע שוסטער איז ער דער בעסטער שנײַדער |
Parmi tous ces livres j’ai choisi. | צווישן די אַלע ביכער האָב איך אויסגעקליבן |
La préposition צוליב
Forme contractée avec l’article défini (masculin accusatif et datif, neutre datif) : צוליבן
1. Elle a surtout le sens de but (pour, grâce à, en vue de, par égard)
Je l’ai fait par égard pour maman | איך האָב עס געטאָן צוליב דער מאַמען |
Il combat pour un idéal | ער קעמפֿט צוליב אַן אידעאַל |
2. mais peut aussi exprimer la cause : à cause de (dans une phrase à sens négatif)
À cause de sa maladie il ne peut pas travailler | צוליב זײַן קראַנקהייט קען ער נישט אַרבעטן |
À cause de lui je n’ai pas pu venir / je suis venu en retard | צוליב אים האָב איך נישט געקענט קומען / בין איך געקומען פֿאַרשפּעטיקט. |
La préposition צײַט
Elle a le sens temporel de depuis, comparable à זינט.
Depuis qu’il habite à Paris… | צײַט ער וווינט אין פּאַריז |
La préposition קיין
Elle a le sens spatial : vers, à, en. Synonyme de אין, elle suit un verbe de mouvement et indique la ville, le pays, le continent, le point cardinal où on se rend. On l’utilise uniquement devant les noms géographiques ou les point cardinaux.
aller à Paris | פֿאָרן קיין פּאַריז |
aller en Russie | פֿאָרן קיין רוסלאַנד |
aller en Australie | פֿאָרן קיין אויסטראַליע |
aller au Nord | פֿאָרן קיין צפֿון [צאָפֿן] |
Mais on ne l’utilise pas devant les noms géographiques précédés d’articles ni ceux qui sont composés des noms communs:
aller en Suisse | פֿאָרן אין דער שווייץ |
aller aux États-Unis | פֿאָרן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן |
La préposition קעגן
1. Sens d’opposition, de divergence (contre)
se battre contre | זיך שלאָגן קעגן |
combattre (contre) l’ennemi | קעמפֿן קעגן שׂונא [סוינע] |
se révolter contre le pouvoir | זיך בונטעווען קעגן דער מאַכט |
une pilule contre le mal de tête | אַ פּיל קעגן קאָפּווייטיק |
aller à l’encontre de l’opinion générale | אַרויסטרעטן קעגן דער אָנגענומענער מיינונג |
2. sens spatial :
– face à, en face de (rare dans ce sens, on lui préfère אַנטקעגן)
habiter en face du jardin | וווינען קעגן / אַנטקעגן דעם גאָרטן |
קעגן forme avec איבער une préposition composée : קעגן איבער en face de, d’usage fréquent
Et le rabbin s’est assis en face de son épouse. (L. Shapiro) | און דער רבֿ [ראָוו] האָט זיך געזעצט קעגן איבער דער רביצין [רע׳בעצן] |
– à
Lire à la lumière de la lampe | לייענען קעגן דער שײַן פֿון דעם לאָמפּ |
se chauffer au soleil | זיך וואַרעמען קעגן דער זון |
3. sens temporel (vers, environ)
Il est arrivé vers le soir | אָנגעקומען איז ער קעגן אָוונט |
organiser un concert aux environs du nouvel an | אָרגאַניזירן אַ קאָנצערט קעגן נײַיאָר |
Cela a duré environ une heure | עס האָט געדויערט קעגן אַ שעה [שאָ] |
Emploi idiomatique :
À ne pas rappeler la nuit (pour éviter un maléfice) | נישט קעגן נאַכט געדאַכט |
4. au sujet, à propos de (peut être remplacé par וועגן, בנוגע (צו), לגבי, אַנטקעגן)
Que veux-tu dire par là ? | קעגן וואָס זאָגסטו עס |
Au sujet de ce qu’il dit… | אַקעגן דעם וואָס ער זאָגט |
5. en comparaison, envers (peut être remplacé par אין פֿאַרגלײַך מיט, לגבי, אַנטקעגן)
Comparé à lui son fils est un grand savant | קעגן אים איז זײַן זון אַ גאַנצער חכם [כאָכעם] |
pécher envers les parents | זיך פֿאַרזינדיקן קעגן די עלטערן |