ATTENTION, CETTE PAGE EST EN COURS DE CONSTRUCTION !
ADJECTIFS NUMÉRAUX
Adjectifs cardinaux
1. Ils servent à compter, calculer, dénombrer.
| צוואַנציק | 20 | צען | 10 | נול | 0 | ||
| איין און צוואַנציק | 21 | עלף | 11 | איינס | 1 | ||
| צווי און צוואַנציק | 22 | צוועלף | 12 | צוויי | 2 | ||
| דרײַסיק | 30 | דרײַ און צוואַנציק | 23 | דרײַצן | 13 | דרײַ | 3 |
| פֿערציק | 40 | פֿיר און צוואַנציק | 24 | פֿערצן | 14 | פֿיר | 4 |
| פֿופֿציק | 50 | פֿינף און צוואַנציק | 25 | פֿופֿצן | 15 | פֿינף | 5 |
| זעכציק | 60 | זעקס און צוואַנציק | 26 | זעכצן | 16 | זעקס | 6 |
| זיבעציק | 70 | זיבן און צוואַנציק | 27 | זיבעצן | 17 | זיבן | 7 |
| אַכציק | 80 | אַכט און צוואַנציק | 28 | אַכצן | 18 | אַכט | 8 |
| נײַנציק | 90 | נײַן און צוואַנציק | 29 | נײַנצן | 19 | נײַן | 9 |
De 13 à 19 on ajoute au chiffre des unités le suffixe צן–
| 3 | דרײַ | 13 | דרײַצן | |
| 9 | נײַן | 19 | נײַנצן |
Mais attention aux modifications, voyelle ou consonne, qui se produisent par rapport aux unités (signalées en gras) :
| 4 | פֿיר | 14 | פֿערצן | |
| 5 | פֿינף | 15 | פֿופֿצן | |
| 6 | זעקס | 16 | זעכצן | |
| 7 | זיבן | 17 | זי׳בעצן | |
| 8 | אַכט | 18 | אַכצן |
Attention aux modifications de 2 / 12 / 20 :
| 2 | צוויי |
| 12 | צוועלף |
| 20 | צוואַנציק |
Les dizaines de 30 à 90 sont formées en ajoutant le suffixe ציק– au chiffre des unités ayant déjà subi la modification signalée ci-dessus. Mais attention à la modification סיק– pour 30 : דרײַסיק
| 30 | דרײַסיק |
| 40 | פֿערציק |
| 50 | פֿופֿציק |
| 60 | זעכציק |
| 70 | זי׳בעציק |
| 80 | אַכציק |
| 90 | נײַנציק |
De 21 à 99, le chiffre de l’unité précède le chiffre de la dizaine et on intercale און entre les unités et les dizaines (écrits séparément et sans trait d’union).
26 = זעקס און צוואַנציק
47 = זיבן און פֿערציק
De 100 à 1000100 = הונדערט
101 = הונדערט (און) איינס
108 = הונדערט (און) אַכט
123 = הונדער דרײַ און צוואַנציק
165 = הונדערט פֿינף און זעכציק
200 = צוויי הונדערט
245 = צוויי הונדערט פֿינף און פֿערציק
589 = פֿינף הונדערט נײַן און אַכציק
1000 = טויזנט
1001 = טויזנט (און) איינס
Remarque. Les centaines ou milliers avec les unités seules peuvent être, ou non, unis par און.
Entre 1100 et 1900 (chiffres ronds) on peut utiliser soit les milliers, soit les centaines.
1100 = טויזנט (און) הונדערט = עלף הונדערט רובל, זעלנער, ביכער
1900 = טויזנט נײַן הונדערט = נײַנצן הונדערט שילער, פֿרויען
Pour les dates entre 1100 et 1999 on peut même sous-entendre le mot הונדערט :
1567 = טויזנט פֿינף הונדערט זיבן און זעכציק = פֿופֿצן הונדערט זיבן און זעכציק = פֿופֿצן זיבן און זעכציק
1945 = טויזנט נײַן הונדערט פֿינף און פֿערציק = נײַנצן (הונדערט) פֿינף און פֿערצייק
2000 = צוויי טויזנט
2356 = צוויי טויזנט דרײַ הונדערט זעקס און פֿופֿציק
100 000 = הונדערט טויזנט
1 000 000 = איין מיליאָן
2 000 000 = צוויי מיליאָנען
2. Ce sont des adjectifs invariables.
a) Ils sont placés en général avant le nom qui est au pluriel et peuvent être accompagnés d’un adjectif possessif.
| J’ai deux grandes maisons. | .איך האָב צוויי גרויסע הײַזער |
| J’ai trois beaux livres. | .איך האָב דרײַ שיינע ביכער |
| mes deux enfants | מײַנע צוויי קינדער / די צוויי קינדער מײַנע |
| les huit petits-enfants de mon grand-père | דעם זיידנס אַכט אייניקלעך |
b) Suivis d’un nom de mesure, celui-ci reste en général au singulier.
- Noms de monnaies :
| J’ai six francs. | איך האָב זעקס פֿראַנק |
| J’ai cinq dollars. | איך האָב פֿינף דאָלער |
| J’ai dix roubles. | איך האָב צען רובל |
Sauf lorsque le nom de la monnaie se termine par un ע– (ou ce qui y ressemble) ou par un ל du diminutif :
| אייראָ | J’ai deux euros. | איך האָב צוויי אייראָס |
| קאָפּיקע | J’ai sept kopecks. | איך האָב זיבן קאָפּיקעס |
| לירע | J’ai cents lires. | איך האָב הונדערט לירעס |
| פּרוטה [פּרוטע] | J’ai quatre sous. | איך האָב פֿיר פּרוטות [פּרוטעס] |
| קערבל | J’ai neuf roubles. | איך האָב נײַן קערבלעך |
Noms de mesures :
| 3 mètres | דרײַ מעטער |
| 70 centimètres de tissu | זיבעציק צענטימעטער שטאָף |
| 20 mètres carrés | צוואַנציק קוואַדראַט־מעטער |
| 80 dunams de bonne terre | אַכציק דונאַם גוטע ערד |
| 6 tonnes de fer | זעקס טאָן אײַזן |
| 2 kg de pommes de terre | צוויי קילאָ קאַרטאָפֿל |
| 50 gr de fromage | פֿופֿציק גראַם קעז |
| 3 litres de lait | דרײַ ליטער מילך |
| une douzaine d’œufs | איין טוץ אייער |
| cinq douzaines d’œufs (=60 œufs) | פֿינף טוץ אייער = איין שאָק אייער |
| 60 volt | זעכציק וואָלט |
| 20 ampères | צוואַנציק אַמפּער |
Pour la mesure du temps, l’emploi du singulier/pluriel est plus capricieux. Restent au singulier ces mesures de temps précédées d’un cardinal ou des mots אַ פּאָר, et parfois עטלעכע :
| année | יאָר | deux ans / quelques années | צוויי יאָר / אַ פּאָר יאָר |
| heure | שעה [שאָ] | quatre heures | פֿיר שעה |
| minute | מינוט | cinq minutes | פֿינף מינוט |
| 24 heures | מעת־לעת [מעסלעס] | 72 heures | דרײַ מעת־לעת |
Par contre, ces mesures de temps non précédées d’un cardinal, sont au pluriel :
| des minutes joyeuses | פֿריילעכע מינוטן |
| J’ai attendu des heures. | איך האָב געוואַרט שעהען [שאָען] לאַנג |
| J’ai vécu à Jérusalem pendant des mois, des années. | יאָרן לאַנג האָב איך געוווינט אין ירושלים |
Remarque. Il en est de même pour le mot מאַן , mais uniquement dans le sens de troupe.
| un groupe de 1000 hommes | טויזנט מאַן |
| des hommes en bonne santé | געזונטע מענער |
Mais prennent le pluriel :
| seconde | סעקונדע | 5 secondes | פֿינף סעקונדעס |
| jour | טאָג | 7 jours | זיבן טעג |
| nuit | נאַכט | 2 nuits | צוויי נעכט |
| semaine | וואָך | 3 semaines | דרײַ וואָכן |
| mois | חודש [כוידעש] | 6 mois | זעקס חדשים [כאַדאָשים] |
3. Les suffixes ajoutés aux adjectifs cardinaux.
a) Le suffixe ער–
Ce suffixe forme des substantifs qui s’appliquent en général à l’argent (pièce, billet de) :
| une pièce / un billet de trois / de cinq / de dix / de cent | דרײַער / פֿינפֿער / צענער / הונדערטער |
| Change-moi un billet de cent contre cinq billets de vingt. | בײַט מיר אויס אַ הונדערטער אויף פֿינף צוואַנציקער |
Ajouté aux chiffres des dizaines, il forme un adjectif invariable :
- pour désigner les décennies du siècle :
| Cela s’est passé dans les années trente. | דאָס איז געשען אין די דרײַסיקער יאָרן |
- pour désigner l’âge, soit comme épithète, soit comme attribut (à partir de trente) :
| Épithète | À cette époque, il avait la trentaine. | .אין דער צײַט איז ער געווען אין די דרײַסיקער יאָרן |
| Attribut | Il a la trentaine / soixantaine. | .ער איז אַ דרײַסיקער / אַ זעכציקער |
Remarque. ער האָט אַ פֿופֿציקער signifie Il a un billet de cinquante.
b) Le suffixe ערליי–
Ce suffixe après un cardinal forme un adjectif invariable signifiant « qui est de 2, 3, 10, 100… sortes, espèces ».
| de deux sortes | צוויי׳ערליי |
| de trois sortes | דרײַ׳ערליי |
| de dix sortes | צע׳נערליי |
| de cent sortes | הו׳נדערטליי |
| Dans ce jardin poussent deux sortes de fleurs. | .אין דעם גאָרטן וואַקסן צווייערליי בלומען |
| Dix espèces d’oiseaux vivent dans cette forêt. | .צענערליי פֿייגל לעבן אין דעם וואַלד |
Se rattachent à ce groupe :
| de toutes sortes | כּלערליי [קאָ׳לערליי] |
| de même espèce, de même nature | איי׳נערליי |
c) Le suffixe ען / –ן–
Ajouté au cardinal jusqu’à 10, précédé de אין exprime l’idée de partage « en/par 2, 3, 4, … ».
| à 2 / en 2 / par 2 | אין צווייען |
| à 3 / en 3 / par 3 | אין דרײַען |
| à 4 / en 4 / par 4 | אין פֿירן |
| à 5 / en 5 / par 5 | אין פֿינפֿן |
| à 8 / en 8 / par 8 | אין אַכטן |
| J’ai coupé le gâteau en deux. | .איך האָב צעשניטן דעם קוכן אין צווייען |
| Nous le ferons, à nous trois seulement. | .מיר וועלן עס טאָן, נאָר מיר אין דרײַען |
4. Usages particuliers.
a) de איינס :
- Lorsqu’on compte et que l’énoncé du chiffre se termine par 1, non suivi d’un substantif ni du mot :
| un, deux, trois | איינס, צוויי, דרײַ |
| 101 / 1001 | הונדערט (און) איינס / טויזנט (און) איינס |
- Pour dire l’heure :
| Il est une heure. | ס׳איז איינס אַ זייגער |
| Il est midi et demi. | ס׳איז האַלב איינס |
- Pour exprimer une mesure :
| La hauteur est : un cinquante. | די הייך איז איינס פֿופֿציק |
Mais :
| La hauteur est : un mètre cinquante. | .די הייך איז איין מעטער פֿופֿציק |
Peut avoir le sens de premièrement (peut remplacer ערשטנס) :
| Premièrement, c’est au-dessus de mes forces. | איינס, איז עס איבער מײַנע כּוחות [קויכעס] |
| Il est le numéro un (le meilleur). | ער איז נומער איינס |
b) de איין :
- Comme épithète il est invariable.איין מאַן, איין פֿרוי,מיט איין קינדאיין a une valeur numérique et ne doit pas être employé comme article indéfini. Comparez :
| J’ai un livre de Sholem-Aleykhem (sans préciser lequel) | [שאָלעם־אַלייכעם] איך האָב אַ בוך פֿון שלום־עליכם |
| J’ai lu un seul livre de Sholem-Aleykhem. | איך האָב געלייענט (בלויז) איין בוך פֿון שלום־עליכם |
| J’ai lu un des livres de Sholem-Aleykhem | איך האָב געלייענט איינס אַ בוך פֿון שלום־עליכם |
Le mot איין peut avoir une valeur autre que numérique, notamment le sens de seul, unique :.
| Dieu seul sait. | איין גאָט ווייס |
| Il dit dans un souffle / d’un seul trait. | ער זאָגט אין איין אָטעם |
| vêtu de sa seule chemise | אין איין העמד |
| Mon idéal lointain est : l’humanité – un seul peuple, le monde – un seul pays. | מײַן ווײַטער אידעאַל איז : די מענטשהײַט – איין פֿאָלק, די וועלט – איין לאַנד |
Remarque. Dans cet usage (signification de seul, unique), איין peut devenir déclinable
| Là-bas habitent seulement des Juifs. | דאָרט וווינען איינע ייִדן |
| La seule chose que je veux dire… | די איינע זאַך וויל איך זאָגן |
| à la seule condition | מיט דעם איינעם באַדינג |
Il peut aussi avoir le sens de (le) même :
| Ils vivent sous le même toit. | זיי לעבן אונטער איין דאַך |
| Ils sont assis à la même table. | זיי זיצן בײַ איין טישל |
- Comme attribut il se décline.
| Dieu est un. | .גאָט איז איינער |
| Ce pays est un. | .דאָס לאַנד איז איינס |
| C’est une seule ville. | .די שטאָט איז איינע |
- Postposé, il a une valeur exclamative. Il signifie : espèce de….
| Espèce d’idiot ! | !דו נאַר איינער |
| Espèce de veau ! | !דו בהמה [בעהיימע] איינע |
- Comme adverbe איינע/ר peut renforcer אַליין.
| Il est assis tout seul. | .ער זיצט איינער אַליין |
| Elle est assise toute seule. | .זי זיצט איינע אַליין |
c) Un cardinal précédé de אַ exprime l’approximation.
| Il est né il y a environ cent ans. | .ער איז געבוירן מיט אַ הונדערט יאָר צוריק |
| Cela a coûté à peu près vingt roubles. | .עס האָט געקאָסט אַ צוואַנציק רובל |
| La conférence a duré environ deux heures. | . [שאָ] די קאָנפֿערענץ האָט געדויערט אַ צוויי שעה |
Adjectifs ordinaux (סדר־צאָלן)
Ils désignent le rang de l’adjectif cardinal.
Formation
Ils sont formés par l’ajout :
a) du suffixe ט– ou סט– pour obtenir la forme de base de l’adjectif.
- suffixe ט– pour les adjectifs cardinaux de 2 à 19 (צווייט) :
- sans redoublement lorsque le cardinal se termine par un ט
- avec les mêmes modifications que pour les cardinaux (signalées en gras)
- et 2 formes possibles entre 13 et 19.
- suffixe סט– pour les adjectifs cardinaux à partir de 20 (צוואַנציקסט)
b) puis du suffixe de la déclinaison (ici ער– du nominatif masculin) pour obtenir la forme longue qui est la seule utilisée.
| דער ערשטער | איינס | 1 |
| דער צווייטער | צוויי | 2 |
| דער דריטער | דרײַ | 3 |
| דער פֿערטער | פֿיר | 4 |
| דער פֿינפֿטער | פֿינף | 5 |
| דער זעקסטער | זעקס | 6 |
| דער זיבעטער | זיבן | 7 |
| דער אַכטער | אַכט | 8 |
| דער נײַנטער | נײַן | 9 |
| דער עלפֿטער | עלף | 11 |
| דער צוועלפֿטער | צוועלף | 12 |
| דער דרײַצנטער דער דרײַצעטער | דרײַצן | 13 |
| דער פֿערצנטער דער פֿערצעטער | פֿערצן | 14 |
| דער פֿופֿצנטער דער פֿופֿצעטער | פֿופֿצן | 15 |
| דער זעכצנטער דער זעכצעטער | זעכצן | 16 |
| דער זיבעצנטער דער זיבעצעטער | זיבעצן | 17 |
| דער אַכצנטער דער אַכצעטער | אַכצן | 18 |
| דער נײַנצנטער דער נײַנצעטער | נײַנצן | 19 |
| דער צוואַנציקסטער | צוואַנציק | 20 |
| דער דרײַסיקסטער | דרײַסיק | 30 |
| דער פֿערציקסטער | פֿערציק | 40 |
| דער פֿופֿציקסטער | פֿופֿציק | 50 |
| דער זעכציקסטער | זעכציק | 60 |
| דער זיבעציקסטער | זיבעציק | 70 |
| דער אַכציקסטער | אַכציק | 80 |
| דער נײַנציקסטער | נײַנציק | 90 |
Remarque. Pour les chiffres composés, le suffixe est ajouté au dernier élément.
| דער איין און צוואַנציקסטער | איין און צוואַנציק | 21 |
| דער פֿיר און דרײַסיקסטער | פֿיר און דרײַסיק | 34 |
| דער הונדערטסטער | הונדערט | 100 |
| דער הונדערט פֿינפֿטער | הונדערט פֿינף | 105 |
| דער הונדערט דרײַ און צוואַנציקסטער | הונדערט דרײַ און צוואַנציק | 123 |
| דער צוויי הונדערט זעקס און פֿערציקסטער | צוויי הונדערט זעקס און פֿערציק | 246 |
| צווי טויזנט פֿינף הונדערט זיבן און אַכציקסטער | צווי טויזנט פֿינף הונדערט זיבן און אַכציק | 2587 |
Emploi
1. Ils sont toujours employés dans la forme longue déclinée et précédés d’un article.
a) la déclinaison se fait selon le schéma habituel par l’ajout de suffixes à la forme courte.
- au masculin :
| Nominatif | Le 1er homme dit. | דער ערשטער מאַן זאָגט | דער 1טער מאַן זאָגט |
| Accusatif | Je vois le 1er homme. | איך זע דעם ערשטן מאַן | איך זע דעם 1טן מאַן |
| Datif | Je parle avec le 1er homme. | איך רעד מיט דעם ערשטן מאַן | איך רעד מיט דעם 1טן מאַן |
- au féminin :
| Nominatif | La 2e femme dit. | די צווייטע פֿרוי זאָגט | די 2טע פֿרוי זאָגט |
| Accusatif | Je vois la 2e femme. | איך זע די 2צווייטע פֿרוי | איך זע די 2טע פֿרוי |
| Datif | Je parle avec la 2e femme. | איך רעד מיט דער צווייטער פֿרוי | איך רעד מיט דער 2טער פֿרוי |
- au neutre défini :
| Nominatif | Le 3e enfant dit. | דאָס דריטע קינד זאָגט | דאָס 3טע קינד זאָגט |
| Accusatif | Je vois le 3e enfant. | איך זע דאָס דריטע קינד | איך זע דאָס 3טע קינד |
| Datif | Je parle au 3e enfant. | איך רעד מיט דעם דריטן קינד | איך רעד מיט דעם 3טן קינד |
- au neutre indéfini :
| Nominatif | Le 4e enfant dit. | אַ פֿערט קינד זאָגט | אַ 4ט קינד זאָגט |
| Accusatif | Je vois le 4e enfant. | איך זע אַ פֿערט קינד | איך זע אַ 4ט קינד |
| Datif | Je parle au 4e enfant. | איך רעד מיט אַ פֿערט קינד | איך רעד מיט אַ 4ט קינד |
Remarque. En abrégé, le chiffre arabe est suivi de la terminaison sans espace et sans tiret.
b) Pour la date on emploie l’accusatif pour le jour du mois (complément de temps).
| Je viendrai le 13 avril. | .איך וועל קומען דעם דרײַצעטן אַפּריל |
Une date de lettre :
| Vendredi, le 25 février. | .פֿרײַטיק, דעם 25סטן פֿעברואַר |
Mais si la date est le sujet du verbe, ou l’attribut du sujet, l’ordinal est au nominatif.
| Le premier juillet a été une journée pluvieuse. | דער ערשטער יולי איז געווען אַ רעגנדיקער טאָג |
| Aujourd’hui nous sommes le 19 février. | הײַנט איז דער 19טער פֿעברואַר |
2. Ils peuvent être substantivés.
| Le troisième est arrivé hier et le quatrième arrivera demain. | דער דריטער איז אָנגעקומען נעכטן און דער פֿערטער וועט אָנקומען מאָרגן |
3. Ils peuvent former des adverbes.
a) Les adverbes ordinaux.
Ils sont formés par l’addition du suffixe נס– à l’adjectif ordinal (de base) :
| premièrement | ערשטנס |
| deuxièmement | צווייטנס |
| troisièmement | דריטנס |
| Premièrement je ne sais pas et deuxièmement, je ne veux pas savoir. | ערשטנס, ווייס איך נישט און צווייטנס, וויל איך נישט וויסן |
b) Avec le préfixe זאַלבע, suivi d’un adjectif ordinal dans sa forme de base, on forme un adverbe indiquant le nombre de personnes, appartenant à un groupe : à deux, trois.
| à deux | זאַלבע צווייט |
| à trois | זאַלבע דריט |
| à quatre | זאַלבע פֿערט |
| à dix | זאַלבע צענט |
| Un poulet ça se mange à deux : la poule et moi. | אַ הון איז גוט צו עסן זאַלבע צווייט, איך און די הון |
| Nous sommes déjà (à) dix, nous pouvons commencer la prière. | מיר זײַנען שוין זאַלבע צענט און מען קען זיך שטעלן דאַוונען |
Les fractions (בראָכצאָלן)
Formation
On forme les fractions en ajoutant à la forme de base de l’adjectif ordinal :
- le suffixe ל– de 3 à 19 : דריטל ,פֿערטל ,צענטל ,פֿופֿצנטל ;
- le suffixe סטל– à partir de 20 : צוואַנציקסטל, הונדערטסטל, טויזנטסטל.
Les noms de fraction sont neutres.
Emploi
a) Lorsqu’on écrit la fraction en lettres, le numérateur est uni par un trait d’union au dénominateur qui est toujours au singulier.
7/10 = זיבן־צענטל
15/20 = פֿופֿצן־צוואַנציקסטל
43/100 = דרײַ און פֿערציק־הונדערטסטל
| Il n’a qu’une chance sur mille d’atteindre son but. | ער האָט בלויז איין-טויזנטסטל שאַנס צו דערגרייכן זײַן ציל |
- Lorsqu’un nombre entier précède la fraction, ils sont unis par און ou מיט :
| 4+3/10 | פֿיר און/מיט דרײַ־צענטל |
| 10+7/8 | צען און/מיט זיבן־אַכטל |
- Dans le système décimal, la fraction décimale peut être au pluriel :
| 3,12 | דרײַ מיט צוועלף הונדערטסטלעך |
| 4,015 | פֿיר און פֿופֿצן טויזנטסטלעך |
b) Demi et moitié.
- העלפֿט est un substantif invariable.
| Je te donne une moitié. | .איך גיב דיר אַ העלפֿט |
- האַלב est un adjectif déclinable.
| une demi-bouteille de vin | אַ האַלבע פֿלאַש ווײַן |
| dans un demi-seau d’eau | אין אַ האַלבן עמער וואַסער |
- Pour exprimer un chiffre et demi, on peut :
- ajouter au chiffre מיט אַ האַלב
- former un nom composé en ajoutant האַלבן– à la forme de base de l’adjectif ordinal du chiffre suivant (noter le cas particulier de « un et demi ») :
| 1,5 | איינס און אַ האַלב | = | אָנדערהאַלבן |
| 2,5 | צוויי מיט אַ האַלב | = | דריטהאַלבן |
| 3,5 | דרײַ מיט אַ האַלב | = | פֿערטהאַלבן |
| 6,5 | זעקס מיט אַ האַלב | = | זיבעטהאַלבן |
| 9,5 | נײַן און אַ האַלב | = | צענטהאַלבן |
c) On peut exprimer une fraction en formant un nom composé avec le mot חלק (kheylek, partie) précédé de la forme de base de l’ordinal.
| 1/3 | דריט־חלק |
| 1/4 | פֿערט־חלק |
| 1/10 | צענט־חלק |
| 1/12 | צוועלפֿט־חלק |
| J’ai pris un quart de la somme et il a pris un dixième. | איך האָב גענומען אַ פֿערט־חלק פֿון דער סומע און ער האָט גענומען אַ צענט־חלק |
Remarque. Au-delà de צענט ce système n’est utilisé que pour צוואַנציק, הונדערט, טויזנט.